Hoạt động giám sát, phản biện xã hội luôn được các cấp Hội phụ nữ quan tâm, đặc biệt từ khi Bộ Chính trị ban hành Quyết định số 217 - QĐ/TW ngày 12/12/2013 về “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội”. Đây được xem là chủ trương lớn, mang tính đột phá nhằm hiện thực hóa cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ; đồng thời cụ thể hóa vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trong công tác giám sát và phản biện xã hội, là điều kiện để nâng cao vai trò, vị thế, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, trong đó có vai trò, vị thế hết sức quan trọng của Hội LHPN các cấp.
Trên cơ sở đó, Ban Thường vụ Hội LHPN tỉnh đã ban hành nhiều văn bản nhằm cụ thể hóa các văn bản của Trung ương Hội, biên soạn các loại biểu mẫu hỗ trợ cho Hội LHPN cấp huyện và cơ sở thực hiện giám sát theo đúng quy trình; tổ chức các cuộc hội thảo, tập huấn chuyên đề, kỹ năng giám sát, định hướng nội dung cho 103 đồng chí Chủ tịch, Phó chủ tịch Hội LHPN các huyện, thành, thị, cán bộ cơ quan chuyên trách Hội LHPN tỉnh, các đơn vị lực lượng vũ trang và 2.100 Uỷ viên Ban Thường vụ Hội phụ nữ cấp cơ sở, chi hội trưởng phụ nữ về công tác giám sát, phản biện xã hội theo tinh thần Quyết định 217 QĐ/TW để các cấp Hội thuận tiện hơn trong thực hiện nhiệm vụ, đồng thời thể hiện vai trò chủ thể của mình đối với hoạt động giám sát. Bên cạnh đó, Hội LHPN các huyện, thành, thị đã chủ động phối hợp với các ngành để quán triệt Quyết định 217 đến đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã, phường, thị trấn và có nhiều hình thức phong phú để tuyên truyền đến tận hội viên. Thông qua việc tổ chức học tập, quán triệt, tập huấn cán bộ, hội viên bước đầu nắm được quan điểm, ý nghĩa, mục đích, nội dung; qua đó nhận thức được trách nhiệm của tổ chức Hội trong thực hiện Quyết định 217 của Bộ Chính trị; xác định rõ hơn về chức năng giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội.
Trong 3 năm qua, Hội LHPN tỉnh đã giám sát việc thực hiện Nghị định 56/NĐ - CP ngày 16/7/2012 của Chính phủ Quy định trách nhiệm của Bộ, ngành, Ủy ban Nhân dân các cấp bảo đảm cho Hội LHPN Việt Nam tham gia quản lý nhà nước, việc thực hiện Chương trình hành động phòng, chống tội phạm mua bán người giai đoạn 2011 - 2015, giám sát việc thực hiện khoản 1, khoản 3 Điều 8 và khoản 1, khoản 2 Điều 9 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân trong các cấp Hội LHPN Nghệ An, giám sát việc thực hiện chính sách hỗ trợ cho phụ nữ thuộc hộ nghèo là người dân tộc thiểu số khi sinh con đúng chính sách dân số và giám sát việc triển khai thực hiện Quyết định số 157/2007/QĐ - TTg ngày 27/9/2007 của Thủ tướng Chính phủ về chương trình tín dụng đối với học sinh, sinh viên. Đồng thời chỉ đạo các cấp Hội xây dựng kế hoạch, chủ động tham gia giám sát việc thực hiện các chính sách liên quan đến phụ nữ, trẻ em đang triển khai tại địa phương như: Chính sách thuộc Chương trình giảm nghèo, chính sách hỗ trợ khẩn cấp cho các đối tượng đặc thù do Chính phủ ban hành; giám sát việc thực hiện các văn bản chính sách an sinh xã hội có liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của phụ nữ do Tỉnh ủy, UBND Tỉnh ban hành. Đặc biệt giám sát việc thực hiện Luật Bình đẳng giới, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình, Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật phòng, chống mua bán người; Nghị quyết 30a của Chính phủ,…Kết quả, các cấp Hội đã giám sát được 503 cuộc. Sau giám sát, tổ chức Hội đã có 247 ý kiến đề xuất kịp thời với cấp ủy, chính quyền và các cơ quan chức năng về các giải pháp khắc phục một số bất cập, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện chính sách liên quan đến phụ nữ, trẻ em và có những kiến nghị, đề xuất kịp thời với lãnh đạo chính quyền về các chế độ chính sách đối với cán bộ hội tại cơ sở nói riêng và chị em phụ nữ nói chung, phần nào thể hiện được vai trò đại diện của tổ chức Hội. Hoạt động giám sát của các cấp Hội bước đầu đã đạt được một số kết quả nhất định, phát huy tốt vai trò tham mưu, giải quyết kịp thời những vấn đề bức xúc của địa phương có liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và trẻ em trên địa bàn dân cư.
Song song với hoạt động giám sát, các cấp Hội đã chủ động nghiên cứu, đề xuất, kiến nghị các biện pháp, chính sách liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của phụ nữ, trẻ em, gia đình và bình đẳng giới; cung cấp kịp thời các thông tin liên quan đến phụ nữ, trẻ em và bình đẳng giới cho cấp ủy, cơ quan và cán bộ, hội viên phụ nữ. Hội LHPN tỉnh đã kịp thời tham mưu cho UBND tỉnh chính sách hỗ trợ phụ nữ vùng giáo, vùng biển thông qua Đề án 2095 "Tuyên truyền, vận động và hỗ trợ phụ nữ vùng giáo, vùng biển tham gia phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2013 - 2016”, Đề án “Tuyên truyền, vận động phụ nữ nông thôn chủ động tham gia bảo vệ môi trường, góp phần xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2018 - 2022”. Đối với cấp huyện đã tham mưu được 4 đề án: “Tuyên truyền, vận động phụ nữ chủ động trong công tác vệ sinh môi trường giai đoạn 2017-2020” của huyện Anh Sơn, Đề án “Nâng cao vai trò của tổ chức Hội PN các cấp trong công tác phân loại và xử lý rác thải tại gia giai đoạn 2017-2020” của huyện Hưng Nguyên, Đề án “Đầu tư khung dệt thổ cẩm tại Keng Đu” của huyện Kỳ Sơn và Đề án “Chăn nuôi Dê lai sinh sản” của huyện Tân Kỳ. Chỉ đạo các cấp Hội tập trung phản biện xã hội đối với dự thảo một số luật, văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến phụ nữ, gia đình, trẻ em, trong đó quan tâm đến các Luật liên quan đến tổ chức Hội như: Dự thảo Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật trưng cầu ý dân; Dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi), Bộ Luật Hình sự (sửa đổi)...trong đó tập trung vào những nội dung: Hộ gia đình và tổ hợp tác; hình thức sở hữu; Giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm về hình thức; quy định về đại diện và giám hộ; quyền sở hữu và các vật quyền khác; nghĩa vụ và hợp đồng giao dịch dân sự của gia đình; thỏa thuận thực hiện tín chấp, ủy thác giữa đoàn thể chính trị - xã hội và người được hưởng lợi ích; thừa kế; mua bán người, mang thai hộ,...
Tuy nhiên, nhìn vào thực tế hoạt động giám sát và phản biện xã hội của các cấp Hội đạt hiệu quả chưa cao. Việc xác định nội dung, hình thức giám sát còn lúng túng; công tác giám sát và phản biện chủ yếu thực hiện các giám sát chuyên đề trong hệ thống Hội và phần lớn dừng lại ở việc tham gia góp ý vào các dự thảo luật khi các cơ quan liên quan đề nghị. Việc lựa chọn vấn đề để phản biện và năng lực phản biện chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra. Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ Hội đảm nhiệm nhiệm vụ này còn thiếu; không được đào tạo bài bản, nhất là cấp huyện, cơ sở. Nhiều cán bộ Hội năng lực nhìn nhận, phân tích, đánh giá vấn đề trong quá trình giám sát và phản biện còn hạn chế.
Từ thực trạng nêu trên, thiết nghĩ để hoạt động giám sát và phản biện xã hội của Hội LHPN các cấp thực sự phát huy hiệu quả và tổ chức thực hiện đúng tinh thần Quy chế, đảm bảo phát huy quyền làm chủ của nhân dân và đề cao tính dân chủ, thời gian tới, các cấp Hội phụ nữ tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp sau:
Thứ nhất, xác định rõ nhiệm vụ, trách nhiệm cụ thể của từng cấp Hội, của người đứng đầu Hội LHPN các cấp để đề ra yêu cầu, nội dung, phương thức thực hiện giám sát, phản biện xã hội, tham mưu đề xuất chính sách. Tổ chức quán triệt học tập, tập huấn, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng cho cán bộ Hội các cấp về công tác giám sát, phản biện xã hội, tham mưu đề xuất chính sách.
Thứ hai, phát huy vai trò cá nhân đại diện tổ chức Hội tham gia cấp ủy các cấp, Quốc hội, Hội đồng nhân dân, các Ban chỉ đạo, Hội đồng, tổ công tác ở địa phương từng cấp. trong thực hiện giám sát, phản biện xã hội, tham mưu đề xuất chính sách.
Thứ ba, hàng năm các cấp Hội căn cứ vào nhiệm vụ của cấp ủy, tình hình phụ nữ, chỉ tiêu giám sát, phản biện xã hội để xác định rõ nội dung, lựa chọn phương thức phù hợp thực hiện giám sát, phản biện xã hội. Phân công lãnh đạo phụ trách và bố trí cán bộ có đủ năng lực, trình độ, bản lĩnh, tâm huyết để thực hiện công tác giám sát, phản biện xã hội, tham mưu đề xuất chính sách.
Thứ tư, thường xuyên nắm bắt tình hình, tư tưởng, nguyện vọng của phụ nữ, nhất là các vấn đề liên quan đến thực hiện chính sách, chế độ, đời sống việc làm của phụ nữ, quyền của trẻ em, các vấn đề về gia đình, bình đẳng giới. Nghiên cứu kỹ các văn bản của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chương trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, địa phương, đơn vị liên quan đến phụ nữ, trẻ em; chủ động nghiên cứu, khảo sát tình hình phụ nữ trong từng ngành, lĩnh vực, địa phương, là cơ sở để giám sát, phản biện xã hội, tham mưu đề xuất chính sách.
Thứ năm, xây dựng và phát huy vai trò tư vấn của đội ngũ chuyên gia, cộng tác viên cho Hội về lồng ghép giới, luật pháp chính sách liên quan đến phụ nữ, gia đình, trẻ em. Tăng cường mối quan hệ phối hợp với Mặt trận, cơ quan, tổ chức liên quan trong thực hiện nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội.
Thứ sáu, tổ chức Hội cấp trên tăng cường hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội, tham mưu đề xuất chính sách; Thực hiện chế độ thông tin, báo cáo kịp thời tạo sự liên thông và thống nhất trong hệ thống Hội; Thực hiện chế độ đi cơ sở để nắm thông tin.
Phạm Thị Hà An